de Grot – Rotterdam

Op 17 mei 2024 werd op deze site een bericht over de massale kreeftensterfte in de Oosterschelde geplaatst.

Omdat ik hier erg nieuwsgierig naar de oorzaak was, heb ik op 17 mei de Universiteit van Wageningen enige vragen per mail gesteld. Ik kreeg toen als reactie dat ik het beste contact met Dr.ir. J.W.M. Wijsman kon opnemen. Ik heb hem toen mijn vragen toegezonden. Maar daar bleef het niet bij. Ik heb dezelfde vragen aan Stichting Anemoon gezonden en ik moet zeggen dat ik de antwoorden van zowel de heer Wijsman als van de heer A. Gmelig Meyling (namens Stichting Anemoon) sneller ontving dan dat ik dit opvolgende verhaal schreef. Mijn excuses hiervoor. De antwoorden op mijn vragen heb ik verwerkt tot dit stuk.

Europese Zeekreeft of Oosterscheldekreeft?

Tijdens het inlezen voor het vorige artikel kwam ik regelmatig de benaming Oosterscheldekreeft tegen. Ik noemde die beesten eigenlijk altijd (Europese) Zeekreeft, dus voor de zekerheid heb ik nagevraagd of deze namen betrekking hebben op hetzelfde dier, of dat er werkelijk twee verschillende soorten zijn.

Gelukkig wordt het tijdens onze biologielessen niet verkeerd uitgelegd. De latijnse naam is Homarus gammarus en de Nederlandse namen worden door elkaar gebruikt. De naam Oosterscheldekreeft vooral voor commerciële doelen gebruikt. Ten slotte wil je in een Zeeuws restaurant graag een Zeeuwse specialiteit eten. Overigens worden er voor consumptie ook Amerikaanse Zeekreeften geïmporteerd, maar deze schijnen volgens Stichting Anemoon niet aan te slaan in de Oosterschelde.

De heer Wijsman attendeerde me nog op het onderzoek van MarinX, en de universiteiten van Exeter en Wageningen waaruit bleek dat je aan de genen van de kreeft kunt zien dat deze uit de Oosterschelde komt. Dit artikel noemde ik al in het vorige stukje, maar als je het nog een keer wilt nalezen, klik dan hier. Als je liever de (engelstalige) publicatie van de Universiteit van Exeter leest, klik dan hier.

Alleen de Oosterschelde?

Stichting Anemoon beschikt over aanwijzingen dat de kreeftensterfte in mindere mate ook in de Grevelingen en de Noordzee plaatsvindt. Daarnaast zou er in andere landen om ons heen ook kreeftensterfte plaatsvinden, maar het is niet zeker of dit dezelfde oorzaak heeft.

De Universiteit van Wageningen beschikt alleen over meldingen van massale kreeftensterfte in de Oosterschelde. In de Grevelingen zouden de kreeften nog levendig zijn.

Op zich kunnen we dit laatste beamen. Onlangs doken we met de vereniging op het Frans Kokrif en bij de parkeerplaats van Den Osse aan de Kerkweg en op beide plaatsen hebben we levendige kreeften gezien. Bij Den Osse zag ik er zelf een stuk of vijf tijdens twee duiken.

Alleen kreeften?

Het lijkt erop dat niet alleen de kreeften last hebben van deze massale sterfte. Ook andere kreeftachtigen lijken er ook last van te hebben. Volgens Stichting Anemoon wordt de Grote heremietkreeft minder waargenomen en worden er dode garnalen aangetroffen. Ook zijn er strandkrabben gemeld die nauwelijks bewegen als je ze oppakt.

Volgens de Universiteit van Wageningen is er in de Oosterschelde mogelijk ook sterfte onder scheldieren zoals mosselen, kokkels en Filipijnse tapijtschelpen. Het is niet duidelijk of dit dezelfde oorzaak heeft. Naast het onderzoek naar de kreeftensterfte wordt de sterfte van mosselen ook onderzocht.

Oorzaak bekend?

Op dit moment is het onderzoek naar de oorzaak van de massale kreeftensterfte nog in volle gang. Het onderzoek richt zich op ziektes (bacteriën en/of virussen) en zware metalen. Helaas is nog niet duidelijk wat de oorzaak ervan is en uit het tot nu toe gedane onderzoek kunnen nog geen voorzichtige conclusies getrokken worden.

Resultaat onderzoek

Voorlopig moeten we dus de resultaten van het onderzoek afwachten. Dit wordt te zijner tijd geplaats op de website van de Universiteit van Wageningen. Stichting Anemoon verwacht dat over ongeveer drie maanden meer informatie beschikbaar zal zijn. Waarschijnlijk is het dan nog te vroeg om de oorzaak te achterhalen, maar dan weet men wel welke (verdere) onderzoeken verricht zullen worden.

Wordt vervolgd

Als mij meer bekend is, zal ik jullie zeker op de hoogte houden. Mochten jullie iets eerder horen dan ik, laat het me weten.

De in dit artikel gebruikte foto’s komen uit ons eigen archief. Ze zijn allemaal genomen voordat de kreeftensterfte bekend was, dus als je iets bijzonders ziet, dan heeft dit waarschijnlijk niets met de kreeftensterfte te maken.

einde bericht

Jan maakte mij opmerkzaam op het feit dat in deze winter veel zeepaardjes aanspoelden. Deze werden door Ecomare én de oerrotterdamse dierentuin Blijdorp opgevangen.

De dieren zijn nu aangesterkt en door Stichting Anemoon uitgezet in onder andere de Oosterschelde. Hierover kun je meer lezen op deze link.

einde bericht

Het zal niemand ontgaan zijn dat er sprake is van een massale kreeftensterfte in de Oosterschelde. De media stonden er een aantal weken geleden nog vol van. Op de website van omroep Zeeland, staat vermeld dat hierover nieuw onderzoek gedaan wordt. Ook Zeelandnet heeft hier aandacht aan besteed.

Zelf zagen we vorig jaar bij Zijpe wekenlang een kadaver van een kreeft onder water liggen. Op zich is dit vreemd, omdat er genoeg aaseters in de Oosterschelde leven. Ook kreeften eten onder andere aas en dus ook dode soortgenoten.

In eerste instantie werd gedacht dat de kreeften ziek werden door bacterieën of een virus, maar tot op heden is dit nog niet duidelijk. Een andere theorie is dat de sterfte veroorzaakt wordt door de staalslakken die een paar jaar geleden gebruikt werden voor de dijkbescherming de oorzaak is. Deze staalslakken zouden een stof afscheiden als ze met (zee-) water in aanraking komen. Hierdoor worden de kreeften langzaam vergiftigd.

Niet alleen kreeften

Hoewel het duikseizoen nu pas begint, heb ik op 4 mei met Anjo een duik bij Dreischor gemaakt (zie één van de artikelen hieronder). Opvallend was dat we daar maar één kreeft hebben gezien. Normaal zie je er veel en veel meer. Ook zagen we geen heremietkreeften.

Dit bevestigt de berichten in de media. Niet alleen de Zeekreeft zou er last van hebben, maar ook de Grote Heremietkreeft, Gewone Strandkrabben en zelfs garnalen zouden inmiddels ook minder te zien zijn.

Bacterieën en/of Virussen

Zoals gezegd is het nog niet duidelijk waardoor de dieren ziek worden. Ik kan me voorstellen dat er sprake is van een bacterie, of virus en dat deze verspreid wordt door het eten van een kreeftenkadaver. Hierdoor zullen zeker de andere kreeften ziek worden, maar ook vissen en slakken eten de restanten van een dode kreeft op. Hoewel ik geen bioloog ben, denk ik dat andere dieren ook massaal zouden sterven als ze besmet vlees eten.

Staalslakken

Om eerlijk te zijn denk ik ook niet dat de Staalslakken de boosdoeners zijn. Staalslakken zijn restanten die overblijven bij het produceren van staal. Deze worden onder andere gebruikt voor het verzwaren en versterken van de dijken in Zeeland.

Als de staalslakken nat worden, dan zouden er volgens de Inspectie leefomgeving en Transport negatieve gevolgen kunnen zijn voor het mileu. Dit zou kunnen verklaren dat de kreeften ziek worden. Volgens mij werden de staalslakken een jaar of tien geleden voor het eerst massaal in de Oosterschelde gestort. Tegelijk werden toen de trappen bij de diverse duikplaatsen gemaakt. Ik denk dat veel van ons nooit over de stenen bij laag water hebben hoeven te klimmen om in de Oosterschelde te komen. Zo lang is het dus al geleden.

Ik denk hierom niet dat de staalslakken de oorzaak zijn. In dat geval zouden we al vrij snel na de dijkrenovaties hebben gezien dat de kreeften doodgingen. Ik verwacht ook niet dat het om een langzame vergiftiging gaat. Kreeften kunnen heel oud worden, maar het is vreemd dat dan plotseling veel kreeften tegelijk ziek worden en dood gaan. Voor zover mij bekend gaan zowel jonge als oude kreeften dood. Bij een langzame vergiftiging verwacht ik dat de sterfte gerekt wordt over jaren. Eerst gaan de zieke dieren dood. Ook verwacht ik dat zo’n langzame vergiftiging alle dieren zou treffen en niet specifiek de kreeftachtigen. Hiervan is geen sprake, dus ik denk ook niet dat de staalslakken de oorzaak zijn.

Andere oorzaken?

Op dit moment heb ik geen idee welke andere theorieën er zijn, maar ik zal een andere wilde theorie hierbij loslaten. De laatste jaren wordt er veel met Nitrox gedoken. In dit ademgas wordt de stikstof uit de lucht vervangen door een hogere concentratie zuurstof. Duikers ademen hierom minder stikstof uit. Zou dat de oorzaak kunnen zijn?

Zoals gezegd is dit een wilde theorie van mij die tijdens het schrijven van dit stukje in me opkwam, dus neem deze niet serieus. Toch ben ik nieuwsgiering of jullie een idee hebben. Ook als je er iets over hoort of leest in de media, laat het vooral weten. De Universiteit van Wageningen doet op dit moment verder onderzoek en heeft vissers gevraagd om zieke dieren mee te nemen zodat deze door haar verder onderzocht kan worden.

Onderzoek genen Oosterscheldekreeft

De universiteit van Exeter heeft in samenwerking met MarinX en Wageningen Marine Research DNA onderzoek naar kreeften gedaan. Dr.ir. J.W.M. Wijsman heeft hierover op de website van de Universiteit van Wageningen een artikel geplaatst. Als je dit wilt lezen, druk dan op deze link.

Hij geeft hierin aan dat de kreeften in de Oosterschelde genetisch afwijken van de kreeften uit de Noordzee. Dit houdt niet in dat het een andere soort betreft, maar net als bij mensen kun je aan de hand van de genen zien waar ze vandaan komen.

Op dit moment is het een mysterie is waar de Oosterschelde kreeften oorspronkelijk vandaan komen. De genen van de kreeftenpopulatie in Scandinavië wijkt bijvoorbeeld behoorlijk af van die van de Oosterscheldekreeft. Je kunt dus aan de genen zien of een kreeft wel of niet uit de Oosterschelde komt. Eén van de genetische veranderingen heeft als gevolg dat de Oosterschelde kreeft beter tegen een laag zuurstofniveau in het water kan dan kreeften die ergens anders wonen.

Het blijkt dus dat de populatie Oosterschelde kreeften dus geïsoleerd is van de andere kreeftenpopulaties in de Noordzee. Hierdoor wisselen ze minder genen uit met andere populaties en ontstaat er mindere variabiliteit van de genen.

Een grote variabiliteit van de genen (denk bijvoorbeeld bij mensen aan een lichte of donkere huid) vergroot de veerkracht van een soort. Mensen met een donkere huid kunnen beter tegen de zon dan mensen met een lichte huid. Omdat er minder verschillende genen uitgewisseld worden, is een afgezonderde populatie gevoeliger voor veranderingen dan een populatie met een grotere genenpoel. Op dit moment is het niet bekend wat de oorzaak of welke verandering de massale sterfte veroorzaakt. Hierom kunnen we er op dit moment erg weinig aan doen. In het stuk geeft Wijsman aan dat de onderzoekers adviseren het kreeftenbestand in de Oosterschelde nauwkeurig te monitoren.

Ik denk dat de kreeftenvissers met ongeduld op de resultaten van het onderzoek van de Universiteit van Wageningen zitten te wachten. Pas als de oorzaak bekend is, kunnen er maatregelen genomen worden. Als mijn theorie per ongeluk juist blijkt te zijn, dan krijgen we ongetwijfeld een verbod om met Nitrox te duiken.

Voorlopig is het ook voor ons afwachten en ik hoop dat we op korte termijn meer weten over de oorzaken van de kreeftensterfte.

einde bericht

Zo kom je er nooit en zo kom je binnen twee maanden twee keer bij Todi. Op Goede Vrijdag dit jaar waren we al in Todi. Hieronder kun je een verslag met foto’s van dit eerdere bezoek lezen. Helaas kon toen niet iedereen mee. Daarom zijn we gisteren opnieuw naar Todi gegaan. Zodat de geïntresseerden dit alsnog konden meemaken.

Er was veel belangstelling voor deze mogelijkheid. Jan en Elly hebben gesnorkeld. Anjo, Benjamin, Daisy, Jesse, Justin, Sebastiaan en ik (Wil) doken. Maar bij deze negen personen is het niet gebleven. Marionne en Pieter (de ouders van Benjamin en Sebastiaan) kunnen duiken en doken mee. We waren dus met 11 personen. Benjamin, Sebastiaan en Justin maakten hun eerste duik dieper dan de gebruikelijke drie meter in ons eigen zwembad. Met al die vissen en neergezette objecten is dat een heel leuke ervaring.

De indeling van Todi was gelukkig niet veranderd, zodat Anjo en ik er de weg nog wisten. Daisy en ik hebben opnames gemaakt, zodat ik hoop dat er een video uit gemonteerd kan worden. Vooralsnog staan bij dit artikel een aantal foto’s de ik genomen heb.

Het was weer erg leuk en één van de hoogtepunten was dat tijdens het duiken de vissen gevoerd werden. We waren niet de enigen in het zwembad. Er waren ook een aantal freedivers en zelfs zeemeerminnen. Van deze laatsten heb ik geen foto’s kunnen nemen. De accu van mijn fototoestel was na een uur duiken leeg.

Na zo’n anderhalf uur duiken zijn Justin en ik het water uitgegaan. We wilden weer naar de Fritmijn om een hapje te eten, maar deze was helaas nog gesloten. We hebben toen een andere mogelijkheid gezocht en gelukkig was Coka Snacks wel open.

Al met al was het weer een leuke dag en dit is een goede gelegenheid om na de winterstop weer aan het water en dieren te wennen. Dus komende winter weer??????

einde bericht

Op Goede Vrijdag hadden we een uitje naar Todi (bij Beringen in België) geregeld. Helaas kon niet iedereen mee die dag. Daarom gaan we binnenkort opnieuw naar Todi. Voorlopig willen we dit doen op zondag 12 mei 2024. We moeten nog reserveren, dus het kan eventueel veranderen. We laten dit tijdig weten aan de geïnteresseerden.

Voor degenen die niet weten wat Todi is, dit is een enorm aquarium met tropische vissen waarin je kunt duiken. Het aquarium is maximaal 10 meter diep en het zicht is uitstekend. Er zwemmen ongeveer 5.000 vissen rond uit Afrika, Zuid-Amerika en Azië. Sommige vissen zijn bijna een meter lang.

Je kunt er duiken, snorkelen en freediven. Duiken is het duurst, freediven iets minder duur en snorkelen is het goedkoopst.

Duikers moeten in ieder geval hun brevet, verzekeringsbewijs en medische keuring meenemen. Een verzekeringsbewijs kun je waarschijnlijk op de NOB-site downloaden. Als je geen medische keuring hebt, kun je op de site van Todi ook een eigen verklaring downloaden.

Voor het snorkelen en freediven gelden mogelijk andere regels. Lees deze even door op de site van Todi.

Todi heeft voor de duikers een stabjack en lood. Bij de normale entreeprijs moet je zelf een duikpak, automaat, computer, masker, binnen-vinnen en eventueel je snorkel meenemen. Mocht je hier niet over beschikken, of je hebt geen zin om het mee te nemen, dan kun je dit tegen een kleine vergoeding bij Todi huren.

Om te voorkomen dat de vissen een bacteriële besmetting oplopen is het niet toegestaan om met je eigen stabjack en laarzen te duiken. Vandaar dat je binnen-vinnen moet gebruiken.

Wil je alsnog naar Todi, of wil je nog een keer mee? Geef dan het bestuur een berichtje. Doe dit in verband met het reserveren van het bad tijdig. Tot in het zwembad, of 12 mei in Todi.

einde bericht

Vorige week hebben Joep en Leonard tijdens een bijzondere duik hun 1* brevet gehaald. Omdat een 1* duiker naar 20 meter mag duiken en je dit in Nederland niet vaak doet, hebben ze deze duik samen met Anjo gemaakt. Eerder lieten zij hun skills al zien, zodat dit een mooie gelegenheid was om een diepere duik te maken. Ze deden dit op het Oostvoornse meer, net voor Paviljoen de Stormvogel.

Hoewel het water koud en donker was, leverde deze duik geen problemen op, zodat zij het brevet met vlag en wimpel haalden.

Op naar het volgende brevet, of de volgende specialisatie. Er is keuze genoeg na het 1* brevet. Gefeliciteerd allebei.

einde bericht

Afgelopen (Goede) vrijdag zijn we naar Todi gereden. Behalve een stad in Italië is Todi een indoor duik- en snorkelcentrum bij het plaatsje Beringen in België. Het vreemde is dat op de site van Todi nergens vermeld staat waar de naam vandaan komt. Ik denk dat het een afkorting is van TO DIve. Maar ik kan me heel goed vergissen.

Gelukkig hadden we pas voor 2 uur in de middag gereserveerd. We konden dus niet alleen een beetje uitslapen (of naar Paaspop gaan), maar er was ook nog tijd genoeg om in de file bij Antwerpen te staan. Van te voren hadden we gepland om rond 13.00 uur bij Todi te verzamelen, maar dat haalden we niet. Uiteindelijk waren we er pas om 13.45 uur en zelfs op dat moment misten we nog één persoon. Deze mocht gelukkig iets later alsnog het zwembad in.

Het grappige is dat de kassa en de kleedruimtes op de begane grond zijn en dat je na het omkleden de lift naar de vierde verdieping moet nemen. Daar kun je de duikapparatuur opbouwen en het water in gaan. Je zou denken dat het een zwembad is, waar niets bijzonders te doen is. Dat is niet waar. In het zwembad zijn een aantal duikobjecten geplaatst, zoals auto’s, een boomstronk, een nagebouwde toegang tot een kolenmijn (compleet met rails) en Griekse pilaren. Hiertussen zwemmen allerlei grote tropische vissen rond. Aquariumliefhebbers herkennen grote cicliden uit Afrika en Amerika. Als je wilt kun je zelfs een kaart kopen met foto’s en namen van de vissen, zodat je later terug kunt kijken welke vissen het waren. Ik herkende Citroen-ciclides met grote bulten op hun kop en Zebra-ciclides met hun (jawel) zebra-strepen.

Door de mooie kleuren van de vissen heb je niet door dat je in zoetwater duikt. Het is bijna net zo kleurrijk als de Rode Zee. Ieder buddypaar had een camera bij zich en er zijn veel mooie foto’s en video-opnames gemaakt. Deze zien we ongetwijfeld nog wel een keer terug op ons Youtubekanaal, of eventueel een dia-avond. Ook de foto’s bij dit stukje zijn bij Todi genomen.

Kortom we hebben met zijn allen genoten van de duik en iedereen heeft minimaal een uur gedoken. Op het einde zagen we zelfs een lelijke zeemeermin.

Na het duiken en weer omkleden zijn een aantal terug naar Rotterdam en omstreken terug gereden. Joep. Leonard, Danaus, Dik. Anjo en Wil besloten nog even het plaatselijke frietkot te bezoeken om een lekker patatje te eten. Leonard en Anjo zochten deze met behulp van hun Tom Tom op. Helaas was er wat verwarring, omdat Anjo dacht dat de frituur de “Mijn” heette en Leonard de “Fritmijn” om zijn Tom Tom had gevonden.

Uiteindelijk is het toch nog goed gekomen en aten we met zijn allen in de “Fritmijn” een heerlijke frites. Voor degenen die niet wisten wat zij bij de patatten wilden eten was de mogelijkheid een “twijfelaar” te bestellen. Dit is een soort sjasliek met kleine hapjes als een mini frikandel en bitterbal aan een stokje geregen. Na het eten splitsten de wegen en zijn we weer naar huis gegaan. Gelukkig was het een stuk minder druk bij Antwerpen.

Als met al een leuke dag en zeker voor herhaling vatbaar.

Hieronder staan nog een paar leuke foto’s:

einde bericht

Afgelopen woensdag 6 december 2023 heeft Han hartreanimatieles met twee Annie’s gegeven. Dat zijn de poppen die voor de oefeningen gebruikt worden. De avond was goed bezocht, reanimatie is ook verplicht voor het 2-sters brevet. Han, Lisette, Dik, Saagrika, Shaquille, Jan, Elly, Nick en Ralph waren aanwezig.

Iedereen kwam aan de beurt om het beademen en de hartmassage te oefenen. Verder werd de zuurstofkoffer van De Grot bekeken zodat iedereen daarmee kan omgaan. Voor de oefeningen die geen pijn doen heeft Shaquille voor slachtoffer gespeeld. Hij deed dat erg overtuigend.

Er waren veel meer mensen die zich voor de avond hadden aangemeld. Helaas waren er ook veel afmeldingen, onder andere doordat er een paar mensen corona hadden. Op zich kwam dat goed uit, nu had iedereen genoeg tijd om te oefenen.

Wie alles nog een keer wil doornemen kan terecht bij de Hartstichting.

Volgende week, op woensdag 20 december 2023, geeft Han de uitleg nog een keer voor de mensen die de eerste keer niet konden komen. Zorg dus dat je erbij bent!

Einde bericht